William Shakespeare

William Shakespeare (Stratford-upon-Avon, Warwickshire, 1564ko apirilaren 26a [bataio eguna] - Stratford-upon-Avon, 1616ko maiatzaren 3a^greg./apirilaren 23a^jul.) ingeles antzerkigile, olerkari eta aktorea izan zen. Europako literaturaren ikur handienetako bat da, ingelesezko inoiz izandako idazlerik onena eta historiako dramagile handiena da, aditu askoren arabera. Egile oparoa izan zen, antzerkigintzan, narratiban eta poesian.Gaur egun ezagutzen diren haren lanen artean, kolaborazioak barne, 39 antzezlan, 154 soneto, bi poema narratibo luze eta beste zenbait bertso daude, azken horien autoretza ziurra ez bada ere. Haren antzezlanak hizkuntza nagusietara itzuliak izan dira, eta beste edozein antzerkigilerenak baino maizago antzezten dira. Gainera, aztertzen eta berrinterpretatzen segitzen dute.

Stratford-upon-Avongo merkatari aberats baten semea zen eta jaioterrian egin zituen ikasketak. 1582an Anne Hathaway-rekin, bera baino zortzi urte zaharragoa zen emakumearekin, ezkondu zen eta hiru seme-alaba izan zituzten. Emaztearekiko harremanak txarrera egin zuen eta ondorengo urteetan, 1584tik aurrera, Londresera joan eta aktore eta antzerkigile gisa lan egin zuen. Lord Chamberlain-en antzerki konpainian aritu zen, eta 1588an hasi zen haren ospea zabaltzen. 49 urte zituela (1613 inguruan), Stratfordera erretiratu zela dirudi, eta handik hiru urtera hil zen. Shakespeareren bizitza pribatuaren erregistro gutxik irauten dute, eta horrek bere itxura fisikoa, sexualitatea, erlijio sinesmenak eta hari egotzitako lanak beste batzuek idatzi ote zituzten ala ez bezalako gaiei buruzko espekulazio handiak bultzatu ditu. ezkerrera|start=0|thumbtime=73|thumb|Shakespeare: intxaus oskola batetik unibertso mugagabera. Shakespearek 1589 eta 1613 artean ekoitzi zituen bere lan ezagun gehienak. Hasierako antzezlanak komediak eta historiak izan ziren batez ere, eta genero horietan ekoitzitako lan onenetakoak dira. 1608 arte, batez ere tragediak idatzi zituen, horien artean ''Hamlet'' (1601), ''Romeo eta Julieta'' (1597), ''Otelo'' (1603), ''Lear erregea'' (1603) eta ''Macbeth'' (1606), guztiak ingeles hizkuntzako lan onenen artean daudenak. Bere bizitzako azken fasean tragikomediak idatzi zituen, erromantizismo izenaz ere ezagunak direnak; horien artean ospetsuenak honakoak dira: ''Uda gau bateko ametsa'' (1595-96), ''Veneziako merkataria'' (1596-97), ''Romeo eta Julieta'' (1597), ''eta Windsordeko emazte alaiak'' (1601). Azken aldera, beste antzerkigile batzuekin ere kolaboratu zuen.

Shakespeareren antzerki lan asko kalitate eta zehaztasun ezberdineko edizioetan argitaratu ziren bere bizitzan. Hala ere, 1623an, bi aktore-kide eta lagunek, John Hemingesek eta Henry Condellek, ''Lehen Folioa'' ("First Folio") izenarekin ezagutzen den testu behin betikoagoa argitaratu zuten, Shakespeareren obra dramatikoen hil ondorengo bilduma, bere antzezlan guztiekin bi izan ezik. Hitzaurrean Ben Jonson idazlearen poema bat agertzen da, famatua egin den aipu batekin: "Shakespeare ez da garai batekoa, baizik eta garai guztietakoa". Wikipediatik informazioa lortu